In de tweede helft van de wekelijkse radioshow A Prairie Home Companion (op Minnesota Public Radio) brengt presentator Garrison Keillor The News from Lake Wobegon. Lake Wobegon is een fictief stadje “where […] all the children are above average.” Zo opmerkelijk zijn de inwoners dat hun eigenschap om eigen kwaliteiten in vergelijking met die van anderen te overschatten – een heel menselijke neiging – bekend is komen te staan als het Lake Wobegon effect (illusory superiority). Wanneer we nadenken over onze eigen kwaliteiten, geven we een oordeel over hoe we het volgens onszelf doen. Zelfinschatting wordt echter als zelfoverschatting zichtbaar wanneer iedereen zichzelf als bovengemiddeld scoort. Lewis Wolpert maakte me in zijn boek Six impossible things before breakfast attent op dit verschijnsel, dat ook op universiteiten niet vreemd is: “of university professors, 94 per cent thought they were better at their jobs than their average colleague” (Wolpert 2006:7). Het interessante is dat we in al onze zelfoverschatting ook nog eens menen dat wij minder vatbaar zijn voor het Lake Wobegon effect dan anderen. Dit effect heet de bias blind spot, ons onvermogen om onze cognitieve vooroordelen te compenseren. Wolpert (idem): “Am I any different? Believe I am!” Van alle promovendi verlaat de helft de universiteit meteen na de promotie, van de rest de helft na de eerste postdoc baan (schattingen van Eurodoc). Blijft over een kwart. Volgens de VSNU is van het wetenschappelijke personeel (22.650 fte, waarvan 35% vrouw) 11% hoogleraar, waarvan 335 fte of 1,5% vrouw (peildatum 31/12/10). Voor het initiële cohort zijn dus weinig leerstoelen beschikbaar, maar de kans stijgt voor wie bij het resterende kwart weet te blijven. Uit onderzoek van Eurodoc blijkt dat de meerderheid van de promovendi op een universiteit wil werken (in Nederland 79,3%) en meent de overgrote meerderheid dat hun promotie de kans daarop vergroot (in Nederland 95,4%). Lake Wobegon? Of geen idee van aantrekkelijke alternatieven? In elk geval wordt er tijdens het promotietraject te weinig aandacht aan besteed, stelt Eurodoc. Zoals in de vorige CO Times al aangekondigd, gaat [campus] OrléoN daar wat aan doen omtrent ondernemerschap. Het is trouwens niet alleen Lake Wobegon dat ons een verkeerd spiegelbeeld toont. Er is ook zoiets als een Downing effect, de neiging van mensen met een lager dan gemiddeld IQ om het eigen IQ te overschatten en van mensen met een bovengemiddeld IQ om het eigen IQ juist te onderschatten. (Wolpert zegt hier niets over, maar het samen voorkomen van deze effecten kan te denken geven.) Er zijn veel patronen in onze denkfouten te vinden. Onderzoekers zijn daar even vatbaar voor als ieder ander, maar zijn ook degenen die ze optekenen; hoe meer we ervan weten, des te meer we er rekening mee kunnen houden. We hebben ons onderzoekend vermogen binnen en buiten de universiteit hard nodig om niet allemaal in Lake Wobegon kopje onder te gaan.
Dit is het redactioneel van de CO Times van maart 2012. Download de hele CO Times hier.
