“Wat wil je later worden als je groot bent, Jantje?”
“Brandweerpersoon, juf.”
“Heel goed, Jantje, dat is een belangrijk en nobel beroep. En jij, Sientje, wat wil jij later worden?”
“Dat gaat u geen bal aan, juf.”
“Sientje! Hoe durf je! Schrijf jij voor straf deze drie boeken maar eens over!”
“Hoe wist u dat ik wilde gaan promoveren, juf?”
Mijn lief en ik hebben gisteren de hele middag aan de waterkant dit soort moppen liggen verzinnen. Waarom? De waterkant omdat het mooi weer was, de moppen omdat mensen daar nu eenmaal op terugvallen als de realiteit absurder blijkt te zijn dan het reguliere voorstellingsvermogen aankan.
Voor wat er gebeurd is verwijs ik naar een overzicht van mijn eerdere blogs onderaan deze pagina, maar in het kort komt het erop neer dat ik plagiaat in een proefschrift heb gevonden, daar melding van gemaakt heb, de promovenda een herkansing kreeg en deze onvoldoende heeft uitgevoerd. Hierdoor is de merkwaardige situatie ontstaan dat de universiteit afstand neemt van het betreffende proefschrift, haar verzoekt om haar titel in te leveren, wat zij op haar beurt weigert en er nu dus een doctor rondloopt zonder officieel erkend proefschrift.
Hier heb ik drie dingen op te zeggen. Ten eerste vind ik het lovenswaardig dat de EUR zich tot het uiterste heeft ingespannen om de betreffende promovendus in de gelegenheid te stellen om alsnog te laten zien dat ze begrijpt wat wetenschap is, en dat nu de promovendus hier bij herhaling in blijkt te falen, de EUR openlijk afstand doet van haar proefschrift en de daarbij horende promotiepremie. Ik denk echter dat de EUR ook een paar steken heeft laten vallen, enerzijds met de uitvinding van die maatregel van de herkansing op doctorsniveau en anderzijds bij het weglaten van de consequenties wanneer die herkansing niet tot het gewenste resultaat zou leiden. Daar gaan mijn beide andere punten over.
Ten tweede is namelijk dat het terugvragen, en niet het terugvorderen van de titel een impotent gebaar is. De EUR verschuilt zich achter de ontbrekende juridische basis voor het terugvorderen van de titel (staat de herkansing wel in de wet?), maar ik denk dat deze casus juist de uitgelezen kans was om dat precedent te scheppen. Onze ooster- en zuiderburen hebben hier al ervaring mee. Plus, het College voor Promoties is het orgaan dat de titel met bijbehorende rechten verleent; waarom zou het dan niet het aangewezen orgaan zijn om die verlening terug te draaien bij achteraf aangetoonde fraude? Herhaaldelijk is naast het plagiaat het algeheel ontbreken van wetenschappelijke kwaliteit aan de orde gesteld. Het College voor Promoties verwijst naar de kleine commissie als oordeelskundig orgaan qua kwaliteit, maar die had nooit in deze formatie samengesteld mogen zijn en was dus feitelijk ook illegaal; bovendien is het het College voor Promoties dat de graad verleent, niet de kleine commissie. Daarnaast is uit het onderzoek naar voren gekomen dat kritiek op het proefschrift zonder gedegen argumentatie terzijde is geschoven door zowel promovenda als promotor. De EUR had hier in een grijs gebied kunnen pionieren met maatregelen die wetenschappelijke kwaliteit en integriteit voorop stellen.
Door de warmte in de zaal en de spanning van het toneelstuk, zakt de man plotseling in elkaar. “Oh help!” roept zijn vriend terwijl hij opveert en in paniek om zich heen kijkt. “Is er misschien ook een dokter in de zaal?” Enthousiast springt iemand een paar rijen verderop omhoog. “Ja, ik! Wat wilt u dat ik overschrijf?”
Ten derde maakt de EUR door geen juridisch precedent te scheppen juist de weg vrij voor een herhaling van zetten. Wat is immers het signaal dat zij afgeeft? Het is okay om te frauderen, als we er achter komen dan spenderen we wel tonnen aan publiek geld om de onderste steen boven te halen, maar vrees niet, want het is daarna aan u om te beslissen of u de titel behoudt of niet. Er worden nu allerlei bureaucratische maatregelen getroffen om herhaling te voorkomen en die getuigen van goede intenties, maar mij lijkt dat de waarschuwende werking van een teruggevorderde titel effectiever is. En als daar een rechter bij nodig is, dan zij het zo. Misschien is dat juist wel beter, want via de rechter wordt wat de gevolgen zijn van wetenschappelijke fraude des te duidelijker.
Door de titel terug te vragen en niet te vorderen, laat de EUR degene die in deze hele casus aantoonbaar niet voldaan heeft aan de maatstaven voor wetenschappelijke integriteit en kwaliteit bepalen waar de ondergrens voor Nederlandse proefschriften ligt. Persoonlijk vind ik dat gevaarlijk, ook omdat zij in elk geval met haar proefschrift niet heeft aangetoond te begrijpen waar wetenschap over gaat.
De EUR draagt in wezen haar discretionaire macht over aan de frauderende doctor.
Afijn. Komt dus een doctor bij de dokter...
---
Biografie van de casus vanuit mijn blogs:
De uitspraak van het CvB staat hier; op die pagina staan ook de bevindingen van de commissie Leeflang (die de kwaliteit van de herkansing beoordeelde), het advies van het College voor Promoties en het besluit van het College van Bestuur.
