Er schijnen “heftige discussies” te woeden over de uitlatingen van prof. dr. Onno van Schayk aangaande een voor hem als wetenschapper onverklaarbare, maar als gelovige verklaarbare genezing aan een been. Als ik zo eens op internet speur, dan lijkt me “heftige discussies” een overdreven kwalificatie voor het gesprek dat erover gevoerd wordt. Ik zie nauwelijks ad hominem argumenten (hooguit in de reacties onder diverse berichtgevingen en opiniestukken, maar niet zozeer jegens professor van Schayk) en er lijkt geenszins sprake van een heksenjacht of lynchpartij (hoewel die begrippen wel zijn gevallen, zijn er – althans op internet – geen concrete aanwijzingen voor). Nu ken ik de heer Van Schayk niet persoonlijk en ik kan dus niet beoordelen hoezeer hij zich deze recente aandacht voor zijn persoon aantrekt; noch was ik bij die wonderbaarlijke genezing en kan ik daar dus weinig over zeggen. Desondanks valt de commotie in het niet bij wat Barbara McClintock te beurt viel toen ze over een verschijnsel publiceerde dat volstrekt haaks stond op wat destijds de gangbare opvattingen in de wetenschap waren. McClintock ontdekte dat genen op chromosomen bewogen en toonde daarmee aan dat DNA niet vastlag, maar dynamisch was (jumping genes). Haar bevindingen stuitten op sceptische reacties zo niet verguizing. Zij zag blijkbaar dingen die anderen niet zagen, dus kon het er niet zijn. Wat men terzijde schoof, was dat zij geavanceerde observatietechnieken had ontwikkeld. In 1983 kreeg de inmiddels 81 jaar oude McClintock de Nobelprijs voor Fysiologie. Liever had ze gehad dat haar bevindingen eerder door de wetenschap geaccepteerd waren. De weerstand tegen haar eerste publicaties over jumping genes was zo groot, dat ze stopte met het publiceren in academische bladen en haar bevindingen alleen deelde in een kleine kring van loyale collega’s. Best wel chique schreef ze daarover in haar autobiografie op www.nobelprize.org: “The initial association of the three of us (George Beadle, Marcus Roades and Barbara McClintock - FB), followed subsequently by inclusion of any interested graduate student, formed a close-knit group eager to discuss all phases of genetics, including those being revealed or suggested by our own efforts. The group was self-sustaining in all ways” (cursivering van mij). Terug naar de orde van de dag in Nederland. Wat hebben we nu eigenlijk? Een directeur van een onderzoeksinstelling die aftreedt, maar hoogleraar blijft en ook lid van de Gezondheidsraad. Een brief waarin 27 christelijke hoogleraren openlijk steun betuigen aan hun collega, die op zichzelf weer wat stof doet opwaaien. Wat discussie over de vraag hoe geloof en wetenschap zich onderling verhouden, waarbij de felheid van de achterban zichtbaar wordt in de reacties per respectievelijk medium. Bij zoiets als “heftige discussies” vraag ik me altijd af: wie heeft er schade? Aangezien de discussie zich toespitst op wetenschap en religie, moet je je afvragen welke hier het onderspit delft. Is dat de wetenschap? Het christelijke geloof? Geen van beide lijken geschaad; de vrijheid van beide zijn weer onder de aandacht gebracht en het leven gaat gewoon verder. Zijn het dan de astmapatiënten en diabetici voor wie professor Van Schayk zijn onderzoek doet? Nee, want hij blijft hoogleraar Preventieve geneeskunde en zij blijven begunstigden van zijn werk. Is het dan onderzoeksinstituut Caphri, waar hij afstand van nam wegens de media-aandacht rond zijn persoon? Dat zou kunnen natuurlijk, maar de tijd zal leren of Caphri zonder hem schade lijdt. Is het dan professor Van Schayk zelf? Dat weet ik niet. Persoonlijke schade kan ik niet inschatten, maar de professionele schade lijkt mee te vallen als onderzoek en eer overeind blijven en alleen een zware managementtaak wegvalt. “Heftige discussie”? Ik zeg: storm, water, glas.
Enkele links:
- Cors Visser en Chris Kruse, Wetenschap en geloof gaan samen, in Trouw (5 maart 2013)
- Willem Schoonen, Met één been in de wetenschap, in Trouw (16 maart 2013)
- Hoogleraren op de bres voor van Schayk, website Goedgelovig
- Open brief "Gun wetenschappers vrijheid", te downloaden van Geloof & Wetenschap
